Wpływ niedoboru żelaza na wypadanie włosów: mechanizmy, objawy i skuteczne leczenie

Wypadanie włosów to problem, który dotyka milionów osób na całym świecie, niezależnie od wieku i płci. Wśród licznych przyczyn utraty włosów, jednym z często niedocenianych, lecz niezwykle istotnych czynników, jest niedobór żelaza. Ten pierwiastek odgrywa kluczową rolę nie tylko w transporcie tlenu w organizmie, ale również w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania mieszków włosowych. Gdy poziom żelaza w organizmie spada, zaburzeniu ulega wiele procesów metabolicznych, w tym cykl wzrostu włosów.

Znaczenie żelaza dla cyklu wzrostu włosa

Żelazo jest nieodzownym mikroelementem dla funkcjonowania niemal każdej komórki w organizmie. Jego rola w produkcji hemoglobiny, białka odpowiedzialnego za transport tlenu, jest powszechnie znana. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę, że żelazo ma także fundamentalne znaczenie dla komórek mieszków włosowych, które należą do najszybciej dzielących się komórek organizmu.

Cykl wzrostu włosa składa się z trzech głównych faz: anagenu (faza wzrostu), katagenu (faza regresji) oraz telogenu (faza spoczynku). W fazie anagenu, która może trwać nawet kilka lat, zachodzi intensywny podział komórek w mieszku włosowym. Aby ten proces przebiegał sprawnie, komórki potrzebują dużych ilości tlenu i składników odżywczych — w tym właśnie żelaza. Odpowiada ono za:

• aktywację enzymów biorących udział w syntezie DNA i białek strukturalnych włosa,

• regulację metabolizmu komórkowego w macierzy włosa,

• wspomaganie procesów energetycznych w mitochondriach komórek cebulek włosowych.

Niedobór żelaza prowadzi do zmniejszenia aktywności enzymów żelazozależnych, ograniczając tym samym produkcję keratyny — głównego budulca włosów. Komórki mieszków nie są w stanie podtrzymać intensywnego podziału, przez co włosy szybciej przechodzą w fazę telogenu i zaczynają wypadać.

Jak niedobór żelaza wpływa na mieszki włosowe

Niedobór żelaza oddziałuje na mieszki włosowe wielopłaszczyznowo, prowadząc do ich osłabienia oraz zaburzeń funkcji odżywczych. Proces ten jest wieloetapowy i obejmuje:

• Zaburzenia mikrokrążenia skóry głowy — obniżony poziom żelaza skutkuje mniejszym nasyceniem tlenem krwi docierającej do skóry głowy, co ogranicza dostęp tlenu do mieszków włosowych.

• Spadek aktywności deoksyrybonukleotydów — żelazo pełni funkcję kofaktora dla enzymów uczestniczących w replikacji DNA, niezbędnej dla szybkiego podziału komórek macierzy włosowej.

• Ograniczenie syntezy keratyny — żelazo jest niezbędne w produkcji keratyny, która buduje trzon włosa. Jego niedobór prowadzi do produkcji cienkich, łamliwych i słabszych włosów.

• Wzrost poziomu wolnych rodników — przy niedoborze żelaza dochodzi do dysbalansu oksydacyjnego, co sprzyja uszkodzeniom oksydacyjnym komórek cebulek włosowych.

• Przedłużenie fazy telogenu — osłabione mieszki szybciej przechodzą w fazę spoczynku, skracając czas aktywnego wzrostu włosów.

Sumarycznie te mechanizmy powodują, że u osób z niedoborem żelaza rozwija się tzw. telogenowe wypadanie włosów (telogen effluvium), które objawia się zwiększoną utratą włosów podczas mycia, czesania czy nawet lekkiego dotyku skóry głowy.

Objawy wypadania włosów związane z niedoborem żelaza

Niedobór żelaza, który wpływa na wypadanie włosów, manifestuje się często w specyficzny sposób, różniący się od innych form łysienia. Objawy te mogą być zarówno miejscowe, dotyczące wyłącznie owłosionej skóry głowy, jak i ogólnoustrojowe, wynikające z szerokiego wpływu niedoboru żelaza na organizm.

Wśród najczęstszych objawów obserwowanych na skórze głowy i włosach można wymienić:

• stopniowe przerzedzanie włosów, szczególnie w okolicach ciemieniowych i przedziałku,

• wzmożone wypadanie włosów podczas mycia lub czesania,

• widoczne osłabienie struktury włosa — stają się one cieńsze, łamliwe i matowe,

• brak nowych włosów zastępujących te, które wypadły (osłabiona odnowa anagenu),

• zwiększona widoczność skóry głowy przy rzadkich włosach.

Jednak niedobór żelaza nie ogranicza się jedynie do zmian we włosach. Towarzyszyć mu mogą także objawy ogólnoustrojowe, takie jak:

• przewlekłe zmęczenie i senność,

• bladość skóry i błon śluzowych,

• zawroty głowy i bóle głowy,

• łamliwość paznokci,

• suchość skóry,

• uczucie kołatania serca,

• trudności z koncentracją i pogorszenie nastroju.

Warto zaznaczyć, że często te ogólne objawy pojawiają się znacznie wcześniej niż wyraźne przerzedzenie włosów. U kobiet w wieku rozrodczym niedobór żelaza związany bywa bardzo często z obfitymi miesiączkami, ciążą lub nieodpowiednią dietą, co dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju telogenowego wypadania włosów.

Diagnostyka i skuteczne metody leczenia niedoboru żelaza przy wypadaniu włosów

Aby skutecznie przeciwdziałać wypadaniu włosów wynikającemu z niedoboru żelaza, kluczowa jest precyzyjna diagnostyka, która pozwoli określić faktyczne deficyty i dobrać odpowiednią terapię.

W diagnostyce wykorzystuje się następujące badania laboratoryjne:

• oznaczenie poziomu ferrytyny (najczulszy marker magazynowego żelaza w organizmie),

• oznaczenie stężenia żelaza w surowicy,

• ocena całkowitej zdolności wiązania żelaza (TIBC),

• oznaczenie wysycenia transferyny,

• morfologia krwi z rozmazem — w celu wykrycia anemii mikrocytarnej.

Leczenie niedoboru żelaza zależy od stopnia jego nasilenia oraz przyczyny. W przypadku stwierdzenia deficytu stosuje się:

• suplementację żelaza doustnego (najczęściej w postaci siarczanu, fumaran czy glukonianu żelaza),

• korektę diety — zwiększenie spożycia produktów bogatych w żelazo hemowe (mięso czerwone, wątróbka, ryby) i niehemowe (zielone warzywa liściaste, rośliny strączkowe, produkty pełnoziarniste),

• w niektórych przypadkach — podaż żelaza dożylnego, szczególnie przy ciężkich niedoborach lub problemach z wchłanianiem,

• równoczesną suplementację witaminy C, która poprawia wchłanianie żelaza.

Ważnym elementem leczenia jest również eliminacja przyczyn niedoboru — np. leczenie obfitych miesiączek, wrzodów żołądka, zespołu złego wchłaniania czy pasożytniczych infekcji przewodu pokarmowego.

Efekty leczenia wypadania włosów po wyrównaniu niedoboru żelaza są zazwyczaj widoczne po kilku miesiącach. Włosy potrzebują czasu na odbudowę cyklu wzrostu i przejście większej liczby mieszków włosowych do fazy anagenu.

Więcej: poradnia trychologiczna.